Lokavt, pek çok iş yerinde karşılaşılan bir durumdur. İngilizce kökenli olup lock- out kelimesinin Türkçeye çevrilmiş hali olarak karşımıza çıkar. Lokavt; bir iş yerinde mevcut faaliyetin tamamen durdurulmasına sebep olabilecek bir boyutta işverenin işçileri işten uzaklaştırma durumudur. İşveren ya da işverenin vekili bu sonuca kendi kararıyla ya da bir kuruluşun vermiş olduğu karara uyum sağlayarak ulaşabilir. Hukuksal ve kanun ile belirlenmiş kuralları ve özellikleri bulunur.
Lokavt ne demek ve çeşitleri nelerdir? kısaca bahsedelim. Lokavt, yukarıda bahsedildiği gibi işçinin süresiz olarak işten uzaklaştırılma durumudur. Toplu iş sözleşmesinde yer alan 26. Madde çerçevesine göre lokavt, işverenin işçi ile yaşamış olduğu anlaşmazlıklar ve uyumsuzluklar sonucu işçilerin süresiz olarak işten uzaklaştırılmasıdır. Fakat lokavtın geçerli olabilmesi için gerekli olan üç ana unsur bulunur. Bu unsurlar şu şekilde sıralanabilir:
Lokavt genel hatları ile ele alındığında ikiye ayrılır. Bunlar, kanuni lokavt ve kanun dışı lokavt şeklinde belirlenir.
Kanuni lokavt; iş veren ile işçiler arasında meydana gelmiş uyumsuzluk ya da anlaşmazlığın işveren kanununa uygun şekilde işlenmesidir. Yani kısaca kanuni lokavt, Lokavt kanununa uygun şekilde ilerlenmesi durumudur.
Bir diğer lokavt çeşidi ise kanun dışı lokavttır. Bu durumda işveren kanuni uygulamaları takip etmeyerek aksine kanun maddelerini çiğneyerek işçiyi uzaklaştırması kanun dışı lokavttır. Bu duruma, dayanışma lokavtı ve siyasal amaçlı lokavt örnek gösterilebilir.
Lokavt şartları ve maddeleri 1982 Anayasası’nın 54. Maddesine göre düzenlenmiştir. Bu düzenleme bağlamında lokavt sırasında kamu malına zarar vermek yasaktır. Lokavt sırasında işçiler, iş yerine maddi zarar vermesi durumunda iş yerinin bağlı olduğu sendika oluşan maddi hasarı iş yerine tazmin eder. Bu durumların dışında hayati önem taşıyan ve vatandaşların sürekli olarak ihtiyaç duyabileceği birimlerde lokavt ve grev faaliyeti yasaktır. Bu birimler şu şekilde sıralanabilir:
Bunların dışında ülke genelinde seferberlik ya da savaş ilanı durumlarında lokavt ve grev yasaktır.
Lokavtın ilan edilmesi tarihinden itibaren işveren altı iş günü içerisinde karşı tarafa tebliğ etmek zorundadır. Tebligat, 7201 sayılı tebligat kanuna uygun olarak yapılması gerekir. Lokavt hakkı kararı alındıktan sonra bu karar süresiz şeklinde nitelendirilmemelidir. İşverenin ya da bağlı olduğu sendika tarafından alınan başka bir karar ile kaldırılabilir.
1982 Anayasasında lokavta yer verilmiştir. Fakat anayasada lokavt kanunu olarak yer almasına karşın, grev gibi uluslararası olarak kabul gören ve hak olarak kabul edilmiş bir uygulama değildir. Ayrıca ILO yani Uluslararası Çalışma Örgütü grevi hak olarak kabul etmesine karşın lokavta yer vermemiştir.
